«ԶՈՐԱՎԱՐ ՍԵՊՈՒՀ» ՊԱՏՄԱՔԱՂԱՔԱԿԱՆ ՎԵՐԼՈՒԾԱԿԱՆ ԿԵՆՏՐՈՆԻ ՊԱՇՏՈՆԱԿԱՆ ԿԱՅՔ

«Հետքի» հարցերին պատասխանում է ֆրանսաբնակ լրագրող, արեւելագետ Տիգրան Եգավյանը

-Վերջին ամիսներին փոխադարձ քննադատություններից եւ վիրավորանքներից հետո Ֆրանսիայի եւ Թուրքիայի նախագահները բանակցություններ են ունեցել: Ի՞նչ եք կարծում՝ ի՞նչ է փոխվել երկու երկրների ղեկավարների մոտեցումներում: Նախագաh Մակրոնն այլեւս «ֆրանսիական աղետ» չէ՞ Թուրքիայի նախագահի համար, ինչպես վերջինս նրան բնորոշել էր ամիսներ առաջ:

-Թուրքիայի նախագահի կողմից վերջերս արված վիրավորանքներն ու անժամանակ հայտարարությունները նախագահ Մակրոնի հասցեին, անկասկած, դեգրադացրել են երկկողմ հարաբերությունները, բայց ոչ այն խզելու աստիճանի: Մենք թեւակոխել ենք երկարաժամկետ խառնաշփոթի շրջան: Փարիզը եւ Անկարան դարձել են ռազմավարական մրցակիցներ Լիբիայում, Հունաստանում, Կիպրոսում, Լիբանանում եւ ավելի քիչ՝ Ղարաբաղում:

Ֆրանս-թուրքական հարաբերությունները երկարաժամկետ հեռանկարում գտնվում են տուրբուլենտության գոտում: Որոշ գործեր դեռեւս լուծված չեն, մասնավորապես՝ Լիբանանում, որտեղ Ֆրանսիան եւ Թուրքիան մրցակցության մեջ, եւ որտեղ նրանց շահերը տարամիտված են: Նաեւ Էգեյան ծովում, որտեղ Ֆրանսիան զինում եւ վարժեցնում է Հունաստանի ռազմաօդային ուժերը: Այս բոլոր խոչընդոտները ենթադրում են, որ ֆրանս-թուրքական հարաբերությունները հեռու են հանդարտվելուց, նույնիսկ եթե կարողանանք պայմանավորվածություններ տեսնել որոշակի ոլորտների վերաբերյալ, մասնավորապես՝ «ընդդեմ ահաբեկչական կազմակերպությունների», ինչպես ասաց Էրդողանը:

Պետք է հասկանալ, որ երբ Թուրքիայի նախագահը դիմում է այս ռազմաշունչ եւ շատ քիչ դիվանագիտական ​​հռետորաբանությանը, դա անում է նաեւ ներքաղաքական նպատակներով:

Ֆրանսիան չափազանց մեկուսացված է թուրքական հարցում: Այն չի կարող հույս դնել Գերմանիայի, ինչպես նաեւ ՆԱՏՕ-ի եւ ԵՄ այլ երկրների աջակցության վրա, որպեսզի կարողանա ազդել նրա որոշումների վրա: Մյուս կողմից՝ Թուրքիան կշարունակի անել այն, ինչ գիտեր անել 19-րդ դարից՝ խաղալ արեւմտյան երկրների միջեւ եղած պառակտումների վրա, որպեսզի վերացնի իր համար ի սկզբանե անբարենպաստ ուժերի հավասարակշռությունը:

-Արցախյան 44-օրյա պատերազմից հետո արդյո՞ք Ֆրանսիան փոխել է Հայաստանի նկատմամբ իր վերաբերմունքը՝ հաշվի առնելով Ռուսաստանի անմիջական ազդեցությունը:

-Ֆրանսիան, որը Մինսկի խմբի գլխավոր երկրներից մեկն էր, վերջին իրադարձություններում տեսավ, որ իր դերը զգալիորեն նվազել է: Էլ ավելի նվաստացուցիչ է Բաքվում դեսպանի վերաբերմունքը, որը դուրս է եկել իր դիվանագիտական ​​ռեզերվից ՝ բազմապատկելու բարեկամության նշանները, եւ նոր տնտեսական համագործակցության խոստումը, ինչը Ֆրանսիայի հայ համայնքը լավ չի ընդունում:

-Ինչպե՞ս կբնութագրեք Հայաստանի ներքաղաքական ներկա վիճակը: Ի՞նչ սպասումներ կա՞ն ֆրանսահայ համայնքում:

-Ինչպես այդտեղ, այստեղ եւս իրավիճակը շատ շփոթված է: ՀՅԴ-ի կողմնակիցները կողմ են Նիկոլ Փաշինյանի անվերապահ հրաժարականին: Նրանք մեղադրում են Փաշինյանին սիրողական լինելու, անկարողության, պոպուլիզմի եւ քննադատություն լսելու անկարողության մեջ: Մյուս կողմից՝ մտավորականները, ովքեր աչքի են ընկնում իրենց ֆրանսիական կրթությամբ, համոզված են, որ չնայած իր սխալներին, վարչապետը ժողովրդավարության խորհրդանիշն է:

Ավելի լուրջ է այն, որ երկու կողմերն էլ կարծում են, թե այլընտրանք չկա եւ մի երրորդ մարդ, ով ի վիճակի կլինի հաղթահարել նոր ռեժիմի անցնելու մարտահրավերը: Ակնհայտորեն Հայաստանն անցնում է լուրջ քաղաքական ճգնաժամի միջով, որն ամենից առաջ ռեժիմային ճգնաժամ է: 2015-ի Սահմանադրությունը դեռ կիրառվում է: Հայաստանի նման հետխորհրդային երկրին այն չի համապատասխանում: Դրանում մենք չենք կարող «թավշյա հեղափոխության» կամ նոր ռեժիմի մասին խոսել, քանի որ այն դեռ նույն Սահմանադրությունն է: Համոզված եմ, որ Հայաստանի փրկությունը կախված է ներառական երկխոսությունից եւ Նիկոլ Փաշինյանի բանակցային հրաժարականից: Հայաստանի խնդիրն այն է, որ 1991 թվականից ի վեր մենք չկարողացանք պետություն կառուցել: Յուրաքանչյուր նախագահ կառուցել է իր ռեժիմը: Երբ Նիկոլ Փաշինյանը իշխանության եկավ քաղաքացիական հասարակության օգնությամբ, նա այլկերպ վարվեց. նա եւս կառուցեց իր ռեժիմը:

-Հրադադարից հետո մեզ հետ զրույցում ասել էիք, որ սփյուռքը պետք է վերանայի իր կապը Հայաստանի հետ, եւ սփյուռքահայ տաղանդները պետք է տեղ գտնեն Հայաստանում: Նկատելի՞ է այդ կապի վերանայումը: Ի՞նչ է պետք անել երկուստեք:

-Արցախի, սփյուռքի եւ Հայաստանի Հանրապետության հայերին միավորողը նրանց էլիտաների՝ ղեկավարումը ստանձնելու, պետության եւ պատասխանատվության զգացում ունենալու անկարողությունն է: Սա հայ քաղաքական մտքի խորքում արմատացած խնդիր է, իրական աշխարհը հասկանալու անկարողություն: Հակառակը՝ հայերը փախչում են դրանից: 1991-ին հայկական պետությունը բաց թողեց իր հանդիպումը սփյուռքի հետ, եւ սփյուռքը չկարողացավ կոնկրետ ներդրումներ կատարել Հայաստանում: Հայաստան-սփյուռքի հարաբերությունները թույլ են, քանի որ չափազանց կենտրոնացած են մարդասիրության, զբոսաշրջության եւ մշակույթի վրա:

Նոր Հայաստանն այսօր պետք է սփյուռքից տաղանդներ բերի, որոնք ունակ են իմաստալից տեսլական իրականացնել հայկական աշխարհի երկու կողմերի համար: Սա պահանջում է իրական հեղափոխություն մտածելակերպի մեջ: Հայերի թույլ կողմերից է մեկ այլ հայ վարպետի ծառայելու անկարողությունը (հայոց պատմության մեջ անկախ պետության բացակայության պատճառով) եւ մյուսին ընդունելու անկարողությունը: Այս անհանդուրժողականությունը մշտական ​​է. արցախահայությունը չի սատարում երեւանահային, վերջինս չի սատարում սփյուռքի հային, եւ հակառակը: Մենք ճիշտ հակառակն ենք Իսրայելի, որը սփյուռքի կողմից կառուցված պետություն է:

Կարծում եմ, որ պետք է աջակցենք այնպիսի նախաձեռնությունների, ինչպիսին «իԳործ»-ն է, որոնք նպատակ ունեն ամրապնդել այս նոր սիմետրիկ եւ հորիզոնական հարաբերությունները: Հայաստանի համար՝ որպես անկախ պետության, ապագան սփյուռքի հետ է: Ռիսկը, որ կդառնանք Ռուսաստանի ինքնավար մարզ կամ կկրկնենք ասորական ժողովրդի ճակատագիրը, ցավոք, անիրատեսական չէ։