Ցեղասպանության «դասագիրք»՝ գերմաներենով․ նոր դասընթաց Վեստֆալիայի դպրոցներում
Գերմանիայի ամենախիտ բնակեցված՝ շուրջ 18 միլիոն բնակչություն ունեցող Հյուսիս Հռենոսյան Վեստֆալիա նահանգի որոշ դպրոցներում Հայոց ցեղասպանության մասին գրքի նյութերը կներկայացվեն դպրոցական դասագրքերին կից։ Այս մասով արդեն պայմանավորվածություն է ձեռք բերվել առանձին դպրոցների դպրոցական վարչությունների հետ։ Դասավանդման ներկայացվածն օրեր առաջ (ապրիլ 2021թ․) լույս տեսած «Արմատները օդում․ ցեղասպանություն և կյանքի հետքեր» ժողովածուն է, որտեղ հավաքված են 27 կարճ պատմություներ Հայոց, Հունաց և Ասորաց Ցեղասպանությունների տարբեր դրվագների մասին։ Պատմությունների հեղինակները հայեր են, ասորիներ, հույներ, գերմանացիներ և անգամ թուրքեր։ Նրանք վավերագրել են իրենց նախնիների պատմությունները։
Գրքի համահեղինակ, պատմաբան, Գերմանիայի Հայ ակադեմիականների միության նախագահ Ազատ Օրդուխանյանը պատմում է, որ գիրքը հրատարակելու գաղափարը ծնվել է 2016 թվականի հունիսի 2-ից հետո, երբ Գերմանիայի Բունդեսթագն ընդունեց Հայոց ցեղասպանությունը ճանաչող բանաձևը։ Զրուցակիցս ասում է՝ 2 առիթով է գիրքը հենց այս տարի լույս տեսել, առաջինը՝ լրանում է վերոնշյալ բանաձևի ընդունման 5 ամյակը, երկրորդը՝ լրանում է 100 տարին, ինչ Բեռլինի Շառլոտենբուրգ թաղամասի Հարդենբերգ փողոցում Թալեաթ փաշային գնդակահարած Սողոմոն Թեհլիրյանին գերմանական դատարանը երկուսուկես ամիս անց ճանաչեց անմեղ։
«Հույն հեղինակներից մեկի պատմությունը վերնագրված է «Ի՞նչ են տեսել մեր աչքերը»։ Հեղինակը պատմում է, թե ինչպես են թուրքերն իր աչքերի առջև կոտորել հայ մանուկներին։ Առհասարակ հունական, ասորական, գերմանական և թուրքական պատմությունները միայն իրենց մասին չեն, կապված են նաև հայերի հետ»,-ասում է Ազատ Օրդուխանյանը։
Պատմությունները խիստ զգայացունց են, նաև հատուկ են կարճ գրված, յուրաքանչյուրը մի քանի էջ։ Զրուցակցիս կարծիքով՝ հատկապես մանուկներին ու պատանիներին չեն գրավում հաստափոր գրքերը և երկարաշունչ պատմությունները։ Գերմանիայում ապրում են ռադիկալ թուրքեր, որոնք իրենց երեխաներին այսօր էլ մեծացնում են հայատյացություն սերմանելով՝ ասում է Ազատ Օրդուխանյանը։ Ուստի ստեղծված ժողովածուն կարեւոր է ու անհրաժեշտ երիտասարդ թուրք սերնդին նախնիների ոճրագործություններին ծանոթացնելու համար, հատկապես, որ գրքում ներառված են նաև իրենց հայրենակիցների վավերագրերը․
«3 թուրք հեղինակ է ներառված գրքում։ Մեկն Ալի Էրթեմն է, որը Գերմանիայում հիմնել է «Միություն՝ ընդդեմ ցեղասպանության» կազմակերպությունը, ամեն տարի հորդորում է Թուրքիային ընդունել Հայոց ցեղասպանությունը, կարծես մեզնից ավելի շուտ է անգամ պատրաստվում այդ օրվան, ընտանիքով եկել է Հայաստան և ծնկի եկել ցեղասպանության հուշահամալիրում։ Մյուսը կեղծանունով հանդես եկող թուրք ուսուցչուհի է, ով պատմում է Արևմտյան Հայաստանի իր գյուղի մասին, որտեղ ժամանակին հայեր են ապրել, իսկ մյուսը բավականին հայտնի թուրք գրող Բարբարոս Ալթուկն է, ով ուսումնասիրում է հայոց պատմությունը և գրում դրա մասին»,-ասում է ազատ Օրդուխանյանը։
Օրդուխանյանն ասում է՝ նոր աշխատությամբ դասավանդելու հարցով Գերմանիայի Հյուսիս Հռենոսյան Վեստֆալիա երկրամասի մի շարք դպրոցների հետ պայմանավորվածություններ են ձեռք բերվում, սրանով զբաղվում է գրքի համատեղ հրատարակիչ, դրա առաջաբանի հեղինակ, գերմանուհի գրող Հայդե Ռիքը, ով ոչ միայն մեր քաղաքի գրողների միության երկարամյա խոսնակն է եղել, այլ վաստակավոր ուսուցչուհի և բազմաթիվ գրքերի հեղինակ։ Գիրքը գերմաներեն է, առաջիկայում նաեւ հայերեն թարգմանությունը կլինի։ Գերմանական դպրոցներում սովորում են հայեր և թուրքեր՝ իրար կողքի։ Ըստ պատմաբանի՝ կա ռիսկ, որ հայերի ցեղասպանության մասին պատմող գիրքը համարժեք արձագանք չի ունենա թուրք երեխաների, երիտասարդների և նրանց ծնողների շրջանում։ Այդ պատճառով նյութը հնարավորինս ճիշտ և մատչելի ներկայացնելու համար դրանում ներառված զգայուն հարցերը նախապես քննարկվում են պատմության կամ հասարակագիտության ուսուցիչների հետ։ Ըստ Ազատ Օրդուխանյանի՝ անհրաժեշտ է հենց դպրոցից ներկայացնել իրական պատմությունը՝ փաստերով եւ փաստարկված, որպեսզի երիտասարդ սերունդն ի սկզբանե տարբեր ազգերի հեղինակների պատմություններով իմանա թե ինչպիսի արհավիրք է տեղի ունեցել 106 տարի առաջ՝ հայերի հանդեպ հայերի հայրենիքում։
